Sipas dëshmive gjeologjike klima e tokës po pëson ndryshim të vazhdueshëm, temperaturat duke zbritur dhe ngritur përgjatë dekadave. Sidoqoftë, toka tani po përballet me ndryshime më shpejt sesa në çdo periudhë tjetër.
Shkaktarët e ndryshimeve klimatike?
Ajo që po ndikon më se shumti në ndryshimin e klimës tani është aktiviteti njerëzor, dhe ndikimi i tij po rritet jashtëzakonisht shumë nga veprime të pakontrolluara siç janë djegia e karburanteve fosile, prerja e pyjeve, kultivimi i bagëtive e kështu me radhë.
Gazerat si avulli i ujit, dioksidi i karbonit, metani, oksidi i azotit dhe ozoni bllokojnë nxehtësinë e diellit në atmosferën e Tokës dhe e ndalojnë atë të rrjedhë përsëri në hapësirë, gjë që njihet si efekti serë.
Në një sasi të caktuar këto gazra ndodhin natyrshëm, por ajo që po rrit masivisht përqëndrimin natyror të këtyre gazerave është aktiviteti njerëzore siç u përmend më lart.
Disa nga shkaqet janë:
Djegia e qymyrit, naftës dhe gazit që prodhon dioksid karboni dhe oksid azoti.
Prerja e drunjëve (shpyllëzimi). Drunjët thithin CO2 nga atmosfera, në këtë mënyrë ato kontribuojnë në përmirësimin e klimës. Nëse drunjët priten, efekti i dobishëm humbet dhe karboni i ruajtur atje lëshohet në atmosferë, duke rritur gazrat e serrës.
Rritja e aktivitetit të blegtorisë. Lopët dhe delet prodhojnë sasi të mëdha metani kur tretin ushqimin e tyre.
Plehrat e dheut që përmbajnë azot prodhojnë emetime të oksidit te azotit.
Gazrat e fluorizuar prodhojnë një efekt ngrohjeje shumë të fortë, deri në 23 000 herë më të madhe se CO2. Fatmirësisht këto janë lëshuar në sasi më të vogla dhe po zvogëlohen me rregulloren e BE-së.
Efektet e ndryshimeve klimatike
Ndryshimet klimatike tashmë kanë pasur efekte të dukshëm në mjedis. Akullnajat janë zvogëluar, akulli në lumenj dhe liqene po shkrihet më herët, vargjet e bimëve dhe kafshëve janë zhvendosur dhe pemët po lulëzojnë më shpejt.
Efektet që shkencëtarët kishin parashikuar në të kaluarën se do të rezultonin nga ndryshimi i klimës globale, tani po ndodhin: shkrirja e akullit të detit, rritja e përshpejtuar e nivelit të detit, valë më të mëdha të nxehtësisë.
Këto pasoja janë të vështira për t’u parashikuar, por efekte të caktuara duken të mundshme:
- Mesatarisht, Toka do të bëhet më e ngrohtë. Disa rajone mund të mirëpresin temperaturat më të ngrohta, por të tjera jo.
- Kushtet më të ngrohta me siguri do të çojnë në më shumë avullim dhe reshje në përgjithësi, por rajonet individuale do të ndryshojnë, disa të bëhen më të lagura dhe të tjera më të thata.
- Një efekt më i fortë i ndryshimit klimatik do të ngrohë oqeanet dhe do të shkrijë pjesërisht akullnajat, duke rritur nivelin e detit. Uji i oqeanit gjithashtu do të zgjerohet, duke kontribuar më tej në rritjen e nivelit të detit.
- Ndërkohë, disa kultura dhe bimë të tjera mund të përgjigjen pozitivisht ndaj rritjes së CO2 ne atmosfere, duke u rritur më fuqishëm dhe duke përdorur ujë në mënyrë më efikase. Në të njëjtën kohë, temperaturat më të larta mund të ndryshojnë zonat ku të mbjellat rriten më mirë ne ato kushte dhe kështu ndikojnë në përbërjen e komuniteteve natyrore të bimëve.
Rreziqet e mundshme të ndryshimeve klimatike në Kosovë
Klima e Kosovës mund të konsiderohet si klimë kontinentale, e përbërë nga vera të ngrohta dhe dimra të ftohtë. Në Rrafshin Dukagjini në jugperëndim, ky tranzicion në një klimë të butë mesdhetare me më shumë ditë pa ngrica dhe reshje më të larta vjetore. Përshtatja e ndryshimit të klimës mbetet një sfidë dhe studimet specifike të vendit për tendencat, parashikimet dhe ndikimet e klimës janë të kufizuara.
Ndërsa sektori i madh i shërbimeve të Kosovës (67 përqind e PBB-së) është më pak i ndjeshëm ndaj ndryshimit të klimës, bujqësia (14 përqind) dhe industria (19 përqind) janë nxitës të rëndësishëm të ekonomisë dhe janë të prekshëm ndaj mungesës së ujit, valëve të nxehtësisë, thatësirës dhe përmbytjes.
Burimi: Climate Change Risk Profile Kosovo, USAID,2017 –https://www.climatelinks.org/resources/climate-change-risk-profile-kosovo
Greva shkollore për klimë / Të Premtet për të ardhmën
Lëvizja globale për ndryshimet klimatike filloi në gusht 2018, me një vajzë pesëmbëdhjetë vjeçare nga Suedia, Greta Thunberg, duke anashkaluar shkollën të Premten, për të bërë grevë përpara parlamentit Suedez kundër mungesës së veprimit për krizën klimatike. Aksionet e saj rezultuan ne një lëvizje ndërkombëtare për veprim kundër krizës klimatike, duke frymëzuar miliona studentë dhe të rritur të hyjnë në grevë për planetin, me qëllim që të detyrojnë qeveritë të dëgjojnë.
Studentë dhe aktivistë te mjedisit nga e gjithë Ballkani iu bashkuan miliona protestuesve të tjerë nëpër botë në grevën e së Premtes, 22 Shtator, qe rezultoi te jetë mobilizimi më i madh deri më tani, duke kërkuar që qeveritë të ndërmarrin veprime ndaj ndryshimeve klimtike.
Prishtina ishte pjesë e më shumë se 150 qyteteve që morën këtë iniciativë. Protesta u organizua nga qendra e komunitetit Termokiss dhe GAIA Kosova, një OJQ për promovimin e drejtësisë sociale dhe mjedisore, protestuesit u mblodhën në ndërtesën e Termokiss në kryeqytetin e Kosovës përpara se të zhvendoseshin në sheshin Zahir Pajaziti dhe të protestonin para Ministrisë së Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor.
